Helvíti á jörðu

Í ár eru tuttugu og sjö ár liðin frá því Rauðu khmerarnir voru hraktir frá völdum í Kambódíu.

Þá hafði ógnarstjórnin verið við völd í heil fjögur ár í landinu og leitt af sér dauða tæpra tveggja milljóna saklausra borgara. Fjölmargir voru teknir af lífi án dóms og laga en enn aðrir sultu í hel eða týndu lífi í vinnubúðum kommúnistastjórnarinnar sem kennd var við Angkar. Margir sérfræðingar kjósa í dag að færa tölu látinna nær þriðju milljón sem gerir voðaverkin í Kambódíu að einu hroðalegasta þjóðarmorði síðustu fimmtíu ára.

Þrátt fyrir að tvö ár séu liðin frá því að SÞ samþykktu að koma á laggirnar sérstökum réttarhöldum yfir eftirlifandi leiðtogum Rauðu khmeranna, hefur enginn verið dæmdur. Leiðtogi þeirra, Pol Pot náðist ekki fyrr en árið 1997 en hann lést ári síðar saddur lífdaga, áður en að réttarhöld yfir honum gátu hafist. Ástæðuna fyrir því að svo illa gengur að hefja réttarhöldin er vísast að finna í veikum innviðum stjórn- og réttarkerfis Kambódíu. Landið allt er enn í rústum eftir stjórnartíð Pol Pots þar sem opinberir starfsmenn, lögfræðingar, verkfræðingar og aðrir menntamenn voru kerfisbundið leitaðir uppi og myrtir af ómenntuðum vígamönnum stjórnarinnar sem trúðu því að öll utanaðkomandi menntun og vitneskja væri af hinu illa og Angkar til ama.

Eina áhrifamestu frásögnina um stjórnartíð Rauðu khmeranna er að finna í sjálfsævisögunni Stay Alive My Son sem kambódíski stærðfræðingurinn Pin Yathai skrifaði. Yathai vann sem verkfræðingur hjá hinu opinbera þegar Rauðu khmerarnir komust til valda og var hrakinn ásamt 17 manna fjölskyldu sinni úr höfuðborginni Phnom Pehn, til að vinna á hrísgrjónaökrum landsins sem allir höfðu verið þjóðnýttir. Stjórnmálaástand Kambódíu hafði fram að því einkennst af spillingu og stjórnleysi og þegar Rauðu khmerarnir boðuðu jöfnuð og réttlæti sáu margir Kambódear fram á betri tíð. Sú von brást hins vegar snögglega þegar hið rétta andlit Angkar kom í ljós. Hrísgrjónaakrarnir reyndust eins og og vinnubúðir nasista í seinni heimstyrjöldinni, vera þrælkunarbúðir þar sem heilu fjölskyldurnar létust ýmist úr hungri eða illri meðferð af hendi frelsaranna.

Frásögn Yathais er eins og áður sagði áhrifmikil og það er allt að því ótrúlegt til þess að hugsa að maður eins og hann hafi ekki misst vitið við að horfa upp á fjölskyldu sína - foreldra, systkini, börn og eiginkonu - veslast upp og deyja vegna beinna áhrifa Rauðu khmeranna. Bókin er nauðsynleg lesning fyrir áhugafólk um stjórnartíð Pol Pots í Kambódíu en hún er einnig stórkostlegur vitnisburður um lífsvilja mannsins og staðfestu frammi fyrir ólýsanlegri grimmd og hrikalegu óréttlæti.

Athugasemdir

[G. Tómas Gunnarsson, 25.9.2006 kl. 14:37]

Þarft að minna á þetta. Við erum oft fljót að gleyma. Hljómar sem áhugaverð bók, þó að varla sé um skemmtilestur að ræða. En svipaðir hlutir eru því miður enn að gerast, samanber Darfur, þó að þeir séu ekki jafn hrikalegir og hjá Khmerunum.