Konungur skýjakljúfanna

Þann 1. maí næstkomandi eru 75 ár liðin frá því að Empire State byggingin var opnuð almenningi og af því tilefni gaf The Sunday New York Times út sérstakan blaðauka þar sem farið er yfir sögu byggingarinnar í máli og myndum. Blaðaukinn er listavel unninn og afar fræðandi. Hann ber ekki einungis sögu byggingarinnar gott vitni, heldur lýsir hann einnig vel þeim krafti sem virðist samofinn New York og sér í lagi metnaði þeirra manna sem borgina byggðu – og byggja í dag.
 
Eftir að Tvíburaturnarnir féllu í september árið 2001 varð Empire State byggingin aftur að hæsta skýjakljúfi New Yorkborgar. Þrátt fyrir að margir myndu kalla það vafasaman titil með tilliti til aðstæðna má með sanni segja að Empire State hafi endurheimt þá sérstöðu sem byggingin hafði í rúma hálfa öld frá því að hún reis á kreppuárunum. Á hinn bóginn segja aðrir að Tvíburaturnarnir hafi aldrei fyllilega náð að skyggja á vegsemd Empire State. Bæði hafi lögun þeirra verið slík að þeir skáru sig ekki nægilega úr og svo hafi staðsetning þeirra (við suðurhöfn Manhattan) verið mun lakari en staðsetning Empire State sem er á 35. stræti og fimmtu breiðgötu og myndar ákveðinnn miðpunkt á Manhattan með ótrúlegu útsýni til allra átta.
 
Empire State byggingin sjálf er 381 metri á hæð. Til marks um stærð hennar tekur það heila þrjá mánuði að þrífa alla glugga byggingarinnar og um leið og síðasti glugginn hefur verið gljáfægður er strax hafist handa við þann fyrsta á ný. Útvarpsloftnet sem stendur á toppi byggingarinnar eykur hæð hennar um rúma 62 metra en eldra loftnet sem stóð á byggingunni frá 1951 til 1984 var fimm og hálfum metra hærra. Núverandi hæð hennar er á við sex Hallgrímskirkjur og á heiðskírum degi er fjarlægðin sem augað eygir, 130 kílómetrar. Empire State byggingin reis á undraverðum 13 mánuðum og í ágúst 1930 þegar á hápunkti framkvæmdanna stóð, voru 3.439 iðnaðarmenn við störf. Það sem gerir þennan mikla hraða enn merkilegri er að bygging var byggð án nokkurrar yfirvinnu. Vinna hófst klukkan átta að morgni og henni lauk stundvíslega kl. 16.30. Eins og svo margar ljósmyndir sýna frá þessum tíma voru öryggisstaðlarnir litlir sem engir. Iðnaðarmenn báru ekki harðhatta, né voru öryggisnet höfð uppi ef svo óheppilega vildi til að einhverjum skrikaði fótur. Þrátt fyrir það létust einungis 12 manns við framkvæmdina – mun færri en venja var við byggingu háhýsa á þessum árum.
 
Empire State byggingin aflar umtalsverðra tekna á þeim fjórum milljónum gesta sem ár hvert njóta útsýnisins frá 86. hæð skýjakljúfsins (annar útsýnispallur við 102. hæð opnaði aftur síðasta haust eftir að hafa verið lokaður í nokkur ár en er smærri í sniðum og minna sóttur) en sem skrifstofubygging hefur Empire State eiginlega aldrei náð tilætluðum árangri. Eins og áður sagði opnaði byggingin tveimur árum eftir að verðbréfamarkaðurinn hrundi á Wall Street árið 1929 og því var spurn eftir skrifstofurými í lágmarki. Fljótlega fékk byggingin viðurnefnið „Empty State Building“ og jafnvel þann dag í dag eru rúm 18% skrifstofurýmisins ónotuð. Þrátt fyrir það skipar byggingin ótvíræðan sess í hugum New Yorkbúa og aðrar tekjur byggingarinnar en leigutekjur eru slíkar að auða skrifstofurýmið er eigendum byggingarinnar ekki mikið áhyggjuefni.
 
Eins og önnur há mannvirki hefur Empire State ekki farið varhluta af því að verða síðasti áfangastaður þeirra sem ákveða að binda enda á eigið líf. Fleiri en þrjátíu manns hafa varpað sér fram af byggingunni og nú síðast í febrúar á þessu ári stökk ungur maður til jarðar af 66. hæð. Fyrsta sjálfsvígið varð hins vegar nokkrum vikum fyrir opnun byggingarinnar þegar smíðasveinn stökk af 78. hæð og næstu tvo áratugi þar á eftir, varð tíðnin svo há að öryggisvörðunum var skipað að hafa auga með undarlegri hegðun gestanna. Árið 1947 voru ellefu óeinkennisklæddir öryggisverðir staðsettir á útsýnispallinum á 86. hæð og á tveimur mánuðum komu þeir í veg fyrir fimm einstaklingar næðu að klifra yfir eins og hálfs metra girðingu út í opinn dauðann. Sama ár var stærðarinnar stálgirðingingu komið upp sem átti að vera ókleif en það var hún að sjálfsögðu ekki.
 
Haft er eftir William Starrett sem fór fyrir verktakafyrirtækinu sem reisti Empire State, að bygging skýjakljúfa væri á friðartímum það afrek sem kæmist næst umfangi styrjalda. Þessi líking segir meira en mörg orð um það andrúmsloft sem einkenndi fyrri hluta síðustu aldar í New Yorkborg. Fjársterkir aðilar voru ekki hræddir við að leggjast í framkvæmdir sem oft á tíðum verkuðu brjálaðar á almenning en þessir sömu aðilar vissu einnig að auglýsingagildi skýjakljúfsins myndi auka hróður fyrirtækisins sem þeir stýrðu. Á nítjándu öld var viss hópur áhrifamanna í New York, afar andvígur háhýsum og kröfðust þess að lög væru sett sem takmörkuðu hæð þeirra. Til allrar hamingju varð þessum öflum ekki að ósk sinni því annars eru góðar líkur á að Empire State byggingin stæði ekki þar sem hún stendur í dag. Á hinn bóginn er ástæða til að velta fyrir sér orðum eins pistlahöfundur New York Times sem kemst svo að orði í umræddum blaðauka: "Það eins og með guð almáttugan og Empire State bygginguna; hvort sem guð er til eður ei, þá mun maðurinn alltaf sjá ástæðu til að búa hann til."